Verlag Traugott Bautz
www.bautz.de/bbkl
Zur Hauptseite
Bestellmöglichkeiten
Abkürzungsverzeichnis
Bibliographische Angaben für das Zitieren
Suche in den Texten des BBKL
Infobriefe des aktuellen Jahres

NEU: Unser E-News Service
Wir informieren Sie vierzehntägig über Neuigkeiten und Änderungen per E-Mail.

Helfen Sie uns, das BBKL aktuell zu halten!



Band XIV (1998) Spalten 1579-1583 Autor: Ansgar Frenken

VINZENZ (VICENT) FERRER OP. Bedeutender Bußprediger, Heiliger (Kanonisation 1458; Fest: 5. April), * 1350 (vielleicht 23. Januar [A. Huerga, DSp]) in Valencia, † 5. April 1419 in Vannes/Bretagne. - Er entstammte einer katalanischen Familie, sein jüngerer Bruder Bonifatius (1355-1417) war Ordensgeneral der Kartäuser. 1367 trat V.F. in seiner Heimatstadt in den Konvent der Dominikaner ein. Er studierte zunächst Logik ebd. und in Barcelona, später Philosophie in Lérida. Sein damals verfaßter »Tractatus de suppositionibus« wird als Frühwerk thomistischer Logik zunehmend gewürdigt. Weitere Studien in Theologie und der hebräischen Sprache führten ihn erneut nach Barcelona (1372-74) u. nach Toulouse (bis ca. 1384). Nach Beendigung seiner Studien Prior des Predigerkonvents u. Lektor der Theologie an der Kathedralschule in Valencia, wurde er 1389 zum Generalprediger seiner Provinz gewählt. In dieser Zeit schrieb er den »Tractatus de vita spirituali«, eine Synthese dominikanischer Spiritualität. Während des Großen Schismas hatte sich V.F. bereits 1380 öffentlich zu Clemens VII. und der avignonesischen Papstlinie bekannt, von deren Legitimität er fest überzeugt war. Aus dieser Zeit datieren erste Kontakte zu Kardinal Pedro de Luna, nachmalig Papst Benedikt XIII., und zum aragonesischen Königshof. Seit 1392 als Magister Sacri Palatii u. Pönitar an der Kurie in Avignon, ab 1394 Beichtvater Benedikts XIII., unterstützte er diesen, von der Fortdauer des Schismas zunehmend desillusioniert, auch nach seinem Weggang von der Kurie (1398). Durch eine Vision sah er seine künftige Aufgabe in der Verkündigung; entsprechend zog er seit 1399 als `legatus a latere Christi' predigend durch Spanien, nach Südfrankreich, Savoyen und Norditalien. In seine Heimat kehrte er erst 1409 zurück. Als langjähriger Beichtvater der königlichen Familie von erheblichem Einfluß auf die Politik des aragon. Königshauses, war er - als Deputierter Valencias - beteiligt am Kompromiß von Caspe (Mai-Juni 1412), wo nach König Martins Tod die Thronnachfolge zugunsten Ferdinands von Antequera geregelt wurde. Erst das drohende Scheitern der Unionsverhandlungen zwischen Benedikt XIII. und König Sigmund sowie den Gesandten des Konstanzer Konzils (Perpignan/Narbonne 1415) ließ V.F. in der Unionsfrage umdenken. Der von ihm - sicher nicht allein aus Loyalität zu König Ferdinand - am 6. Januar 1416 in Perpignan verkündete Obedienzentzug war sichtbares Zeichen für den Bruch mit dem unionsunwilligen Benedikt XIII.; der dadurch ermöglichte Beitritt der Krone Aragóns zum Constantiense ein entscheidender Schritt zur Beilegung des Schismas. Seine letzten Lebensjahre führten V.F. erneut auf Predigtreisen, zuletzt in die Bretagne. - Abgesehen von seiner kirchenpolitischen Bedeutung während des Schismas und bei dessen Bereinigung Ende 1415/1416 ist V.F. vor allem als eschatologischer Bußprediger hervorgetreten. Seine persönliche Ausstrahlung, aber auch die Prophezeihungen vom nahen Weltende u. der bevorstehenden Entscheidungsschlacht gegen den Antichrist führten zu zahlreichen Bekehrungen, darunter von Juden und Mauren. Umgekehrt sorgte V.F.s Überzeugung, die Bekehrungen seien ein Zeichen der Endzeit, für eine erhebliche Verschärfung der Judenpolitik in Spanien und war der Auslöser antijüdischer Pogrome, wobei er selbst als Verteidiger der Juden (etwa 1391) auftrat.

Werke: Verz. bei Fages, Oeuvres (1909), Brettle (1924) und zuletzt Th. Kaeppeli, Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi 4, Roma 1993, 458-474 (Hss. und Drucke). - [Auswahl:] Opera omnia I-III, Valencia 1693-94; - Fages, Notes et documents (1905) und Ders., Oeuvres (1909) enthalten u.a.: `Quaestio di unitate universalis' (neu ed. John A. Trentman, in: Mediaeval studies 44, 1982, 122-137); `Tractatus de suppositionibus' (neu ed. John A. Trentman, Stuttgart 1977); `Tractatus de moderno schismate' (1380); `Tractatus de vita spirituali' [Drucke: Lovanii 1554, Lugduni 1586; dt. Übers.: ed. S. Brettle, Paderborn 1923]; `Epistola Fr. Vincentii Ferrerii de tempore antichristi et fine mundi ad Benedictum XIII' (1412) [Druck: Coloniae 1529]; `Substracción a Benedicto por el rey de Aragón'; `Salvoconducto del rey don Fernando a San Vicente' (1415). Zahlreiche Predigtsammlungen, darunter `Sermones de tempore et de sanctis' (Katalan. Übers.: San V.F., Sermons I/II ed. J. Sanchis Sivera, Barcelona 1932-34 (ND 1971), III-VI ed. G. Schib, ebd. 1975-88); `Quadragesimale Valentinum' (1413) [Druck: Köln 1482; katalan. Übers.: M. Sanchis Guarner, Sermons de Quaresma I/II, Valencia 1973]. Span. Übersetzung einzelner Werke in: Garganta/Forcada (1956) [u.a. `Tractatus de moderno schismate'] und Vicente Forcada/Adolfo Robles, San V.F. Tratados filosóficos, Valencia 1987 [u.a. `Quaestio di unitate universalis'; `Tractatus de suppositionibus'].

Quellen: San V.F. y la Corona de Aragón. Documentación conservada en el Arcivo real de Barcelona, ed. Jesus Ernesto Martínez Ferrando/Francisca Solsona Climent, in: Analecta Sancta Tarraconensia 26, 1953, 1-144, als selbständige Publikation: Barcelona 1955.

Lit. (Auswahl): L. Hain, Repertorium bibliograficum I/2, 1827, Nrr. 6998-7024 und Hain-Copinger II/1, 1898, Nrr. 2468-2478 [ältere Drucke]; - Friedrich Stegmüller (Ed.), Repertorium biblicum medii aevii V, Madrid 1955, 423 (Nr. 8307); - Repertorio de historia de las ciencias eclesißstica en España III, Salamanca 1971, 140-161 (L. Robles) [Hss.verz.]; - Ulysse Chevalier, Répertoire de sources historique du moyen âge. Bio-bibliographie II, Paris 21907, 4685-4688 [ältere Lit.]; - Heinrich Finke, Zur spanischen Kirchengeschichte der Jahre 1414-1418, in: Römische Quartalschrift 7, 1893, 171-172 [enthält Zusammenfassung der am 6.1.1416 gehaltenen Predigt]; - Ders., Die kirchenpolitische Tätigkeit des hl. V.F., in: Historisches Jahrbuch 17 (1896) 23-38; - Ders., Neues über den hl. V.F., in: Römische Quartalschrift 33 (1925) 150-158; - Ders., Drei spanische Publizisten ..., in: Spanische Forschungen der Görres-Gesellschaft 1, Münster 1928, 174-195; - Ders., Die Quaresma-Predigten 1413, in: Studien aus dem Gebiete von Kirche und Kultur. FS G. Schnürer, Paderborn 1930, 24-38; - Albano Sorbelli, Il trattato di San V.F. intorno al grande Scisma d'Occidente, Roma 1900/Bologna 21906 [mit Edition des Traktats]; - H.-D. Fages, Histoire de Saint V.F. I/II, Louvain-Paris 1901; - Ders., Procès de la canonisation de Saint V.F., Louvain-Paris 1904; - Ders., Notes et documents de l'histoire de Saint V.F., Paris-Louvain 1905; - Ders., Oeuvres de Saint V.F. I/II, Paris 1909; - Vicente Cuenca Creus, San V.F., su influencia social y política, Madrid 1919; - Mathieu Maxime Gorce, Les bases de l'étude historique de Saint V.F., Paris 1923; - Ders., Saint-V.F. 1350-1419, Paris 1924; - Siegmund Brettle, San V.F. und sein literarischer Nachlaß, Münster 1924 [ältere Lit.]; - Augustin Fliche, Benoit XIII et Saint V.F., in: Annuaire de la Société des Amis du Palais des Papes 15, 1926, 39-49; - José Sanchis Sivera, Quaresma de San V.F., Barcelona 1927; - Andrés Ivars, La indiferencia de Pedro IV de Aragón en el Gran Cisma de Occidente (1378-1382), in: Archivo Ibero-Americano 15, 1928, 21-97, 161-186; - René Johannet, Saint V.F., Marseille 1930; - Vicente Genovés Amorós, San V.F. en la política de su tiempo, Madrid 1943; - Ders., Apóstol de la Paz, Barcelona 1944; - Josef Teixidor, San V.F., promotor y causa principal del antiguo estudio general de Valencia, Madrid 1945; - José María de Garganta, El tratado `De vita spirituali' de san V.F., Barcelona 1948; - Ders. / Vicente Forcada, Biografía y escritos de San V.F., Madrid 1956 [grundlegend]; - Ders. [= V. Forcada], El »Tratado del Cisma moderno« de San V.F., in: Anales del Centro de Cultura Valenciana 27, 1955, 72-93 [Wiederabdruck in Garganta/Forcada, 1956]; - Ders., Momento histórico del tratado »De suppositione« de San V.F., in: Escritos del Vedat 3, 1973, 37-89; - Ders., V.F. predicador de la reforma en la Cristianidad, in: ebd. 10, 1980, 155-182; - J. Maria, El Cisma de Occidente y San V.F.., in: Cristianidad 97, 1948; - V. Gadulf, Vida de San V.F., Valencia 1950; - José Maria Millßs Vallicrosa, San V.F. y el antisemitismo, in: Sefarad 10, 1950, 182-184; - Elías Tormó Monzó, En el sexto centenario de San V.F., in: Real Academia de la Historia 126, 1950, 207-270; - B. Llorca, San V.F. y sur labor en la conversión de los judios, in: Razon y fe 152, 1955, 277-296; - Ivo Thomas, Saint V.F.'s De Suppositionibus, in: Dominican Studies 5, 1952, 88-102; - L. Batlle y Prats, San V.F. en Gerona, in: Analecta Sacra Tarraconensia 26, 1953, 144-150 u. 27, 1954, 7 f.; - M. Catherine, Angel of Judgement: Life of V.F., Indiana 1954; - U. Camarino, I viaggi di san V.F. in Italia, Firenze 1955; - Vicente Beltrßn de Heredia, San V.F., predicador de sinagogas, in: Salmaticensis 2, 1955, 669-676; - Manuel Garcia Miralles, Escritos filosóficos de San V.F., in: Estudios Filosóficos 4, 1955, 279-284; - Ders., San V.F., Anotador de Santo Tomas, in: Revista española de teologia 15, 1955, 445-458; - Joan Baptista Manyà, San V.F. a Casp i a Perpinyà, Tarragona 1962; - José Anta Jares, La predicación cristiana en la doctrina de San V.F., Roma 1962; - José Martínez Ortiz, Relaciones entre san V.F. y el municipio valenciano, in: IV Congreso de historia de la Corona de Aragón. Actas y communicaciones II, Barcelona 1970, 571-631; - Antonio Macía Serrano, San V.F., 1971; - Vicente Muñoz Delgado, Lógica Hispano-Portuguesa hasta 1600, Salamanca 1972, passim; - Laureano Robles, Escritores dominicanos de la Corona de Aragón, Salamanca 1972, 193-229; - E. Sauras, La Santísima Virgen en los sermones de San V.F., in: Teologiß espiritual 16, 1972, 43-69; - Josep Perarnau i Espelt, Sermones de san V.F. en los mss de Barcelona, Bibl. de Catalunya 477 y Avignon, Musée Calvet 610, in: Escritos del Vedat 4, 1974, 611-646; - Ders., La compilació de sermons de san V.F. de Barcelona, Bibl. de Catalunya ms. 477, in: Arxiu de textos catalans antics 4, 1985, 213-402; - Alfred A. Strnad, Salvo Casseta - Verfasser einer Vita des hl. V.F.? in: Xenia medii aevi historia illustrantia oblata Thomae Kaeppeli, Roma 1978, I 73-84; - E. Joubert, Saint V.F. en Occitanie, in: Revue de Haute-Auvergne 47, 1979, 259-273; - Alvaro Huerga Teruela, El »Tratado del cisma moderno« de San V.F., in: Revista española de teologia 39/40, 1979/80, 145-161; - Bernard Montagnes, Saint V.F. devant le schisme, in: Michel Hayez (Ed.), Genèse et Débuts du Grand Schisme d'Occident, Paris 1980, 607-613; - Ders., Prophétisme et eschatologie dans la prédication méridionale de saint V.F., in: Marie-Humbert Vicaire (Ed.), Fin du monde et signes des temps, Toulouse 1992, 331-349; - José Goñi Gaztambide, in: Historia de la Iglesia de Expaña III/1, Madrid 1980, 40 f.; - Pedro M. Cßtedra, La predicación castellana de san V.F., in: Bolétin de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona 39, 1984, 235-309; - Ramon Arnau García, San V.F. y las eclesiologías del Cisma, Valencia 1987 (dazu J. Perarnau in Revista Catalana de Teologia 12, 1987, 427-437); - Roberto Rusconi, V.F. e Pedro de Luna: sull'iconografia di un predicatore fra due obbedienzie, in: Conciliarismo, Stati nazionali, inizi dell'Umanesimo, Spoleto 1988, 213-234; - Pawel D. Dobrowoêski, Society and family in the mirror of late medieval preaching: the case of V.F.; in: Studia mediewistyczne 27, 1990, 75-93; - B. Hodel, Sermons de saint V.F. à Estavayer-le-Lac en 1404 (édition critique et traduction de texte inédit), in: Mémoire Dominicaine 2, Paris 1993, 149-192; - M. Llop Catalß, Los pobres y la pobreza en los sermones de san V.F., in: Escritos del Vedat 22, 1992, 179-245; - Georges Peyronnet, L'etrange rencontre d'un conquérant dévot et d'un prédicateur messager de paix. Henri V d'Angleterre et S.V.F. (1418), in: Revue d'Histoire Ecclésiastique 87, 1992, 663-681; - Adolfo Robles Sierra, Cuatro sermones inéditos de San V.F., in: Escritos del Vedat 24, 1994, 311-358; - Ders., San V.F. y los poderes especiales ejercidos en su itinerancia apostólica, in: Doctor Communis 48/2, 1995, 63-78; - Kathrin Utz-Tremp, Ein Dominikaner im Franziskanerkloster. Der Wanderprediger V.F. und die Freiburger Waldenser (1404) - Zu Codex 62 der Franziskanerbibliothek, in: Ruedi Imbach / Ernst Tremp (Hrsg.), Zur geistigen Welt der Franziskaner im 14. und 15. Jahrhundert, Fribourg / CH 1995, 81-109 (vgl. Bibliographie anuelle du Moyen-Age Tardif 6, 1996, 562 f.); - Walter Brandmüller, Das Konzil von Konstanz II, Paderborn u.a. 1997 (Reg.); - Acta sancta sanctorum. April 5, Antwerpen 1675, 475-529; - J. Quétif/J. Echard, Scriptores Ordinis Praedicatorum 1, Paris 1719, 763 ff.; 2, ebd. 1721, 338, 822, 987; - LThK1 10, 1938, 630 (H. Finke); - DThC 15, 1950, 3033-3045 (M.M. Gorce); - ECatt 12, 1953, 1444 f.; - LThK2 10, 1965, 798-800; - NCE 14, 1967, 680 f.; - Biblioteca Sanctorum 12, Roma 1969, 1168-76; - DHEE 2, 1972, 927 f.; - GrEncRialp 23, 1973, 481-483; - GrEncCat 7, 1974, 398; - TRE 11, 1983, 91-93 (J.A. Trentman); - LexMA 4, 1989, 395-397; - DSp 16, 1993, 813-822 (A. Huerga) [Lit.]; - Marienlex 6, 1994, 638 f.; - LThK3 4, 1995, 1245.

Ansgar Frenken

Letzte Änderung: 06.03.2003