Ronald Plasterk: ietsisme

Een atheïst als Ronald Plasterk, de nieuwe minister van Onderwijs, is geen ietsist. Toch is hij onlosmakelijk met dat begrip verbonden: Plasterk is degene die het woord ietsisme brede bekendheid heeft gegeven, met name door een column in het tv-programma Buitenhof. Sommigen zeggen zelfs dat hij het woord zelf heeft bedacht, maar het is waarschijnlijker dat het al eerder circuleerde; het is tenslotte een simpel te vormen combinatie van iets ('Ik geloof wel dat er iets is') en -isme.

Comments

[Geplaatst door: Marc van Oostendorp]

Ik weet niet hoe jullie waarschijnlijkheidsrekening werkt, maar Plasterk heeft in 1997 een stuk gepubliceerd in Intermediair waarin hij dat woord gebruikte. In Lexis Nexis, een zeer grote database met kranten en tijdschriften (maar zonder Intermediair), komt het woord niet voor in de periode voor 1999. Ook op internet vind ik geen oudere vindplaatsen.

Bovendien: zo voor de hand ligt die combinatie nu ook weer niet. Je moet eerst een groep en een ideologie identificeren, en dan op het idee komen om die ideologie te omschrijven als 'ik geloof wel dat er iets is', en daar dan weer het woord iets uitnemen. Dat alles lijkt me een creatieve daad.

[Geplaatst door: Taaladviesdienst]

@ Marc van Oostendorp:
Ja, waarschijnlijk is een te sterke woordkeuze, dat hadden we voorzichtiger moeten stellen. En als er iemand als bedenker van de term moet worden genoemd is het Plasterk wel: 1997 is en blijft (na enig onderzoek) de vroegste vindplaats. We vinden het wel origineel, maar zeker niet iets waar veel moeite voor hoeft te zijn gedaan - deze betekenis van iets was al gangbaar, toch?

Het fijnst zou zijn als Van Dale het zou uitzoeken en vermelden ...

[Geplaatst door: Ad Verkuijlen]

Ietsers
Het is inderdaad geen grote vondst. Voordat Plasterk in 1996 over ietsisme begon in 1997, heb ik dit fenomeen beschreven aan de hand van de leden van die groep: de Ietsers. Ik schreef in een column in Filosofie Magazine(november,1996):'Daar komen de ietsers. Steeds minder mensen voelen zich betrokken bij een Kerk. Het aantal mensen dat gelooft 'aan een hogere macht die verder onbenoemd bleef' stijgt echter gestaag; sinds 1991 met 2% naar 22%. Aldus het Sociaal en Cultureel Rapport 1996. Het is een nationale epidemie. Iedereen kent er wel een paar. Op de vraag of zij in een (christelijke) God geloven, antwoorden zij gewichtig: 'nee, maar er moet wel iets zijn!’ Welke argumenten geven de IETSERS?'
Dit was in 1996. Telkens weer wordt Ronald Plasterk door de pers kritiekloos aangewezen als de uitvinder van het ‘ietsisme’. Nu weer in de Trouw van vorige week en in de Volkskrant van 14 februari. Plasterk verwijst naar dezelfde bron als ik en blijft volhouden dat hij de uitvinder van een nieuwe levensovertuiging is, van het ietsisme. Toen ik daar bezwaar tegen aantekende, was zijn verweer dat het tenslotte gaat om de uitgang ‘-isme’, om de verwijzing naar een levensovertuiging zoals Boeddhisme. Ik meen echter dat het beschreven fenomeen centaal staat – en dat heb ik beschreven met het woord ‘ietsers’. Ietsist is dan een woordvariatie op ietsers . Ik kan natuurlijk niet weten of Plasterk mijn column heeft gelezen. Plasterk claimt het woord, ik de zaak. Het is een interessante kwestie voor taalkundigen: gaat het om de naam of de zaak?
Nijmegen Ad Verkuijlen

[Geplaatst door: Geert]

Iets is beter dan niets, en tevens meer dan niets. Gelukkig heeft Plasterk ons met zijn ludieke taalkeuze gewezen op het bestaan van een geloofsvorm tussen het atheisme en agnosisme. Iets wat voorheen reeds aangenomen zal zijn door vele auteurs, maar wat nog geen benaming had gekregen. Meer dan dat is het niet.

[Geplaatst door: Marcel]

Ik zie toch wel een groot verschil tussen het ietsisme en andere ismes. Het ietsisme is geen overtuiging (of zo men wil: geloof) maar juist een "ik weet het ook allemaal niet". Het getuigt in elk geval niet van een goed doordacht standpunt. Ik kan niets met ietsisten; het is niet warm of koud, niet voor of tegen !
Goed beschouwd vind ik iestisten dus eigenlijk nietsisten (in de letterlijke betekenis), zonder daar overigens een (waarde-)oordeel aan te plakken aangaande deze mensen.